26 Eylül 2007 Çarşamba

Frida Kahlo'nun Dünyası

Kaza. 18 yaşında genç bir kız olan Frida 1925 yılında 17 Ekim'de erkek arkadaşı Alex'le tramvayla tıp için hazırlık eğitimi veren okulundan evine doğru yolculuk yaparken, yaşamında gelecekle ilgili belki de tek düşüncesi tıp eğitimini tamamlayıp doktor olmaktı. Bulunduğu tramvayın ve bir otobüsün sürücülerinin bir anlık dikkatsizliği, korkunç bir trafik kazasıyla sonuçlandı. Tramvay içindeki diğer yolcularla beraber ağır biçimde yaralanan Frida'yı daha sonra acılarla dolu günler bekliyordu.Yolcuların tavanda tutunduğu kalın bir metal çubuk inanılmaz biçimde otobüsün içinden çıkarak Frida'nın vücuduna saplanmıştı. Kalın çelik genç kızın karnından vücuduna girmiş bel omurlarını zedeleyerek dışarı çıkmıştı. Ayrıca vücudunda başka yerlerde yaralar, örneğin omuz ekleminde çıkık, bazı kaburgalarda ve sağ bacağında kırıklar vardı. Bu yaralarla yaşama şansı olmadığı düşünülen Frida'ya kaza sonrasında dikkat bile edilmemişti.
Ailesi. Frida Kahlo, her ne kadar kendisi Meksika'nın kurtuluş günü olan 7-Haziran-1910 yılında doğduğunu söylese de gerçek doğum kayıtları 6-Haziran-1907 yılını gösteriyordu. Babası Macaristan'dan göçetmiş bir Yahudiydi ve fotoğrafçılıkla hayatını kazanıyordu. Annesi ise İspanyol kökenli bir Meksika vatandaşıydı.
Aile Mexico City'de oturuyordu. Coyocan bölgesindeki evlerinin dış duvarları kobalt mavisi ile boyalıydı ve bu yüzden "Mavi ev" olarak anılıyordu. Frida ailedeki üç kız kardeşin en küçüğü idi. Babası belki sıradışı zekası ve yetenekleri, belki de sağlık sorunları yüzünden Frida'yla diğer kızlarına göre daha çok ilgileniyordu.Eğitimi. Frida Kahlo, evde kızkardeşlerinin yanında bir erkek çocuk gibi büyümüştü. Okulunda da daha çok erkek çocuklarla arkadaşlık kuruyordu. Yine de başarılı bir öğrenciydi. Belki de geçirdiği çocuk felci hastalığının bıraktığı etkiler nedeniyle Frida, tıp eğitimi almaya karar verdi. Mexico City'de Ulusal Hazırlık Okulunun Tıp Eğitimi bölümüne yazıldı. Daha önce sadece erkek öğrencilerin kabul edildiği Meksika'da prestijli bir adı olan okulunun hazırlık sınıfına ilk kabul edilen kız öğrencilerden biri olmuştu.Fakat kaza nedeniyle Frida'yı gelecekte iyi bir doktor yapacak gibi görünen okul eğitimi üçüncü yılında bitecekti. Tıp eğitimi için üç yıl az değildir ve bu süre içinde Frida Kahlo'nun insan anatomisini öğrenme şansı oldu. Bu yıllarda Frida, sadece tıp eğitimi değil az da olsa resim eğitimi de alacaktı ve bu iki konudaki bilgisi Frida'yı meslek sahibi yapmasa da hayatı boyunca işe yarayacaktı.
Kaza sonrasında arkadaşı Alex'in yalvarmaları nedeniyle Frida biraz da gecikmiş olarak hastaneye kaldırıldı. Hastanede zaman içinde arkası kesilmeyecek ameliyatların birincisi ile tekrar yaşama döndürülen Frida için daha sonra acılarla dolu bir yaşam başlayacaktı. Trafik kazası Frida Kahlo'nun yaşadığı tek sağlık sorunu değildi. Altı yaşındayken geçirdiği çocuk felci nedeniyle evinde dokuz ay boyunca yatağa bağlanmıştı. O zamanki tıbbi olanaklar içinde çocuk felci hastalığından kurtulması mucizeydi. Sinirleri etkileyen bu hastalık nedeniyle kurbanlar solunum zorluğu nedeniyle ölüyordu. Frida ise sağ bacağında incelme ile kurtulmuştu.Yaşamı. Frida Kahlo'nun yaşamında ağır basan konu sağlık sorunlarıydı. Önce çocuk felci sonra kaza Frida Kahlo'nun vücudunda ve sağlığında geri döndülemeyecek değişiklikler yapmıştı. Kaza sonrasında büyük umutlarla tam 34 kez ameliyat masasına yattı. Ameliyatlar son bulduğunda ise Frida Kahlo'nun acıları daha fazlaydı ve sağlık durumu daha da kötüye gitmişti.Frida Kahlo, kaza sonrasında yıllarca süren yatak istirahati sırasında ailesinin armağan ettiği boya takımıyla resim yapmaya başladı. Yatakta sıkılmasın diye tam üstüne bir ayna yerleştirilmişti. Kendini sürekli bu aynadan görüyordu ve ünlü portrelerini yapmaya bu sıralarda başladı.Mucizevi bir biçimde yürümeye başladığında ise resimlerini daha önce uzaktan gördüğü ünlü duvar ressamı Diego Rivera'ya götürdü. Resimlerini beğenen Rivera, Frida'yı Meksika sanat çevresi ve sosyetesiyle tanıştırdı. Zamanla Frida Kahlo, Diego Rivera arkadaşlığı büyük bir aşka dönüştü ve 1929 yılında evlendiler. Diego Rivera çevresi geniş ve çok çapkın bir erkek olmasına rağmen Frida Kahlo, zekası ve yeteneği ile onu etkilemişti. Evlilikleri fırtınalı biçimde devam ediyordu, 1939 yılında boşandılar 1940 yılında tekrar evlendiler. Artık sadece Meksika sanat dünyasının değil bütün dünyanın takip ettiği bir aile olmuşlardı.
Frida Kahlo'nun en büyük isteklerinden biri de bir çocuk sahibi olmaktı. Kaza nedeniyle rahminde ve leğen kemiğinde zedelenme olmasına rağmen gebe kalmayı denedi. Gebeliğin ilk aylarından sonra çok sancılı ve kanamalı bir düşük yaptı. Çocuk sahibi olamayacağı kesindi ve bu durum Frida Kahlo'yu çok etkiledi, sorunları daha da kötüleştirdi.Bu arada sağlık sorunları giderek çoğalıyordu. 1953 yılında Meksiko City'de yapılan resim sergisine gitmeyi çok istediği halde doktorunun yürümesine izin vermemesi nedeniyle evde kalması istenmişti. Fakat Frida Kahlo kendi isteğiyle, sürpriz bir biçimde işçiler tarafından yatağıyla sergi salonuna getirildi. Sergi salonunun ortasında yatağının içinde Frida Kahlo büyük ilgiyle karşılandı. Sağlık sorunları ve acılar giderek artıyordu ve buna dayanamayan Frida Kahlo birkaç defa intihar girişimlerinde bulundu. 13 Temmuz 1954'te Frida Kahlo 47 yaşında öldü. İntihar ettiği söylentileri vardı fakat kesin ölüm nedeni anlaşılamadı. Günlüğüne son olarak şunları yazmıştı: "Umarım gidiş eğlenceli olur ve bir daha geri dönmem"


Resimleri. Frida Kahlo'nun fiziksel ve ruhsal acıları doğrudan resimlerine yansımıştır. Çalışmaları, duygulanım, kalp kırıklığı, aşk, yaşam ve ölümün nadir rastlanan bir birleşimidir. Çoğu resmi kendi portresidir. Eşi ünlü ressam Diego Rivera şöyle demişti Kahlo'nun resimleri için: "Frida sanat tarihinde kendi duygularının biyolojik gerçeklik olarak gösterimi için göğüs kafesini ve kalbini yırtan tek sanatçıdır. Çalışmalarında duygularını, görevlerini ve kadınların yaratıcı gücünü gösteren tek kadındır."
İnsanlar Frida Kahlo'nun güzelliğini, kişiliğini ve yeteneğini çok beğenmişti. Newyork ve Paris'teki sergilerinde Frida Kahlo, büyük başarı kazanmıştı. Sürrealistlere yakın olmasına rağmen Frida Kahlo kendisini bir sürrealist olarak kabul etmiyordu: "Ben Mexico City'ye Andre Breton gelip bana sürrealist olduğumu söyleyene kadar sürrealist olduğumu bilmiyordum. Ben sürrealist değilim, hayallerin resmini yapmıyorum, resimlerimde gerçekleri yansıtıyorum."Anne olamamıştı ve sevgisini köpek, kedi, kuş, maymun gibi evcil hayvanlara aktarmaya çalışıyordu. Bu evcil hayvanlar resimlerinde sıklıkla yer almıştı. Frida Kahlo, evrenin akışında bir parça olmak, hayata sıkıca tutunmak istemişti.Kişisel görüşmelerde, Frida Kahlo sanatçı olarak kendisini önemsememezdi. Kendisini bir ressam olarak kabul etmiyordu. Fakat ABD ve Paris'teki başarılarından sonra giderek ünü artıyordu. Ülkesinde politik bir muhalif olmasına rağmen 1946 yılında önemli sanatçılara verilen ulusal ödülü almıştı. Ayrıca deneysel sanat eğitimi veren bir sanat okulunda öğretmenlik yapması istenmişti.1950'li yıllarda resimleri daha kaotik ve dağınık olmaya başladı. Bunun nedeni giderek artan ağrılar, içki ve uyuşturucu kullanımıydı. Bunlar yanında gangren nedeniyle bir bacağının ampute edilmesi sonun başlangıcı olmuştu.Fridamania. Frida Kahlo yaşarken ünlü olmuş, resimlerinin çoğunu satmış nadir ressamlardan biriydi. Fakat Frida Kahlo'nun hayatında popüler olmayı gerektirecek birçok özellik vardı. Trajik bir trafik kazası sonrası azimle çalışıp iyi bir ressam olan bir genç kız. Kadın meraklısı birçok güzel kadının peşinde koştuğu dev gibi bir adamla evlenen, çocuk felci nedeniyle bir bacağı incelmiş ufak tefek bir kız. Kalın kaşları ve bıyıkları ile ortalıkta dolaşan bazen hemcinsleriyle beraber olan bir kadın. Amerika'nın ortasında komünizm propagandası yapan resimlerle sergiler açan Meksikalı bir ressam çift. O zamanki medyanın zayıf araçlarıyla bile Diego Rivera - Frida Kahlo çifti çok ünlü olmuş, bütün dünyada tanınmışlardı. Çiftin resimleri ve yaşam tarzı o zamanki tutucu ortamda çok fazla tepki almıştı.
Frida Kahlo ölmeden birkaç gün önce günlüğüne "bir daha geri dönmek istemiyorum" yazmıştı ama bu dileği gerçekleşmemiş görünüyor. Zamanımızda bile Frida Kahlo'nun adı feminizm, resim sanatı ve Meksika ile birlikte anılıyor. Bir ara unutulur gibi olan Frida Kahlo efsanesi Hayden Herrera'nın yazdığı 1992 yılında satışa çıkarılan biyografi ile tekrar alevlendi. Biyografi edebi olarak gerçekten çok etkileyiciydi. Kısa zamanda çok satanlar listesine yerleşti, birçok dile çevrildi. Bu biyografi arkasından birçok yazar tarafından Frida kitapları yazıldı. Eskiden ressam çifti neredeyse kovan ABD'de 2001 yılında Frida Kahlo anısına bir posta pulu bile çıkarıldı. 2002 yılında ise Frida Kahlo'nun yaşamını beyaz perdeye aktarmak için büyük sinema şirketleri yarıştı. Madonna, Jenifer Lopez ve Salma Hayek arasındaki başrol savaşını ise Salma Hayek kazandı.Eğer Frida Kahlo çocuk felci geçirmemiş olsaydı, tıp fakültesini bitirip doktor olarak çalışsaydı, Diego Rivera ile evlenmeseydi, kocası tarafından aldatılmasaydı ya da komunist olmasaydı fakat trafik kazası olup aynı resimleri yapsaydı. Böyle bir kadının resimleri ilgi çekebilir miydi? Kimbilir belki resimleri bir depoda unutulacaktı veya küçük bir okulun duvarlarını süsleyecekti. Bu sorunun yanıtı hiçbir zaman verilemeyecek.

Hiç yorum yok: